Een slim digitaal huishoudboekje, al je betaalrekeningen in één overzicht, een koelkast die zijn eigen voorraad bestelt én afrekent. De mogelijkheden van betaalrichtlijn PSD2, sinds dit jaar van kracht, lijken op papier onbegrensd. Staan we inderdaad het aan het begin van grote veranderingen, of loopt het zo’n vaart niet?
PSD2 staat voor ‘Payment Services Directive 2’. Doel van deze Europese wet voor het betalingsverkeer: meer concurrentie op de betaalmarkt en bevordering van innovatie. Consumenten kunnen voortaan derde partijen toegang geven tot hun online betaalrekening. Die derde partijen — andere banken of fintechs — kunnen op die manier allerlei nieuwe financiële diensten aanbieden.
Tipping point
Toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) had half november zeven vergunningen verleend aan bedrijven die nieuwe diensten willen aanbieden die onder PSD2 mogelijk zijn. Maar het is nog te vroeg om te zeggen of de richtlijn inderdaad tot meer concurrentie en innovatie leidt, aldus Edwin van Bommel, voorzitter van het Platform Digitalisering van de Nederlandse Vereniging van Banken en Chief Innovation Officer bij ABN AMRO. “Het aantal nieuwe diensten is beperkt en het vertrouwen van de consument moet nog groeien. Succesverhalen kunnen de acceptatie versnellen en daarmee weer meer bedrijven verleiden een slimme oplossing te ontwikkelen, maar zo’n ‘tipping point’ is nog niet bereikt.”
Een vrij efficiënte betaalmarkt als de Nederlandse kent relatief weinig ruimte voor innovatie, vindt Gijs Boudewijn, adjunct-directeur van Betaalvereniging Nederland. “Dankzij iDeal lopen we in Europa bijvoorbeeld voor op veel andere landen waar de creditcard het belangrijkste online is. Natuurlijk, technisch is er van alles mogelijk. Albert Heijn zou bijvoorbeeld best een oplossing kunnen bedenken waarbij klanten via hun Bonuskaart afrekenen. Maar dat is niet echt hun core business.”
_w512_h730_1.jpg)
Baas over eigen data
Misschien heeft PSD2’s voorzichtige start ook te maken met enige huiver bij de consument. Uit een recent onderzoek van DNB blijkt dat die niet staat te springen om zijn betaalgegevens te delen. Slechts 11% van de ondervraagden geeft aan toestemming te zullen geven voor “uiteenlopende vormen van datagebruik”.
Rutger Beens, medeoprichter van PEAKS, merkt in de praktijk weinig van die scepsis. “Als je consumenten een algemene vraag stelt als ‘Zou je je transactiegegevens delen?’, is het antwoord al snel ‘nee’. Maar als je een concrete oplossing te bieden hebt, wordt het een ander verhaal. Onze gebruikers zien vooral het nut in van onze beleggings-app, waarmee je automatisch kleine bedragen opzij zet die je kunt missen.”
Wat zou de veranderingen op de betaalmarkt nu echt kunnen aanjagen? Een toekomstbestendig model voor het delen van data, denkt Boudewijn. “PSD2 is daarin een eerste stap. Uiteindelijk wil je toe naar open banking en een open data-economie. Uitgangspunt daarbij is dat de klant altijd eigenaar is van zijn eigen data en zelf opdracht geeft om deze op een veilige en efficiënte manier met derde partijen te delen. Dat kunnen dan ook telecombedrijven en energieleveranciers zijn.”
Van Bommel gelooft in de samenwerking tussen banken en fintechs. “Waar de laatste vaak gave ideeën hebben en een mooie gebruikerservaring bieden, missen ze de substantiële klantbase van banken. Het is duur om die op te bouwen. En tijdrovend, want een financieel product vereist vertrouwen, en dat verdien je langzaam.”
Big Tech
Wat zou daarentegen de innovatie mogelijk bemoeilijken? Privacyschandalen bijvoorbeeld, zegt Boudewijn: “Datalekken zullen de bereidheid van consumenten om betaalgegevens te delen bepaald niet vergroten.”
Volgens Lokke Moerel, hoogleraar Global ICT Law aan de Universiteit van Tilburg, is goed toezicht belangrijk. “Het idee van PSD2 is dat je fintech-startups in staat stelt innovatieve oplossingen te ontwikkelen. Big Tech lijkt er echter met de buit vandoor te gaan. Dat heeft inmiddels allerlei financiële producten gelanceerd – eigen betaaloplossingen, creditcards en e-wallets. Bovendien kondigde Google onlangs aan betaalrekeningen te lanceren, gekoppeld aan Google Pay. We hebben het over techbedrijven die echt andere spelers zijn dan traditionele banken en creditcardmaatschappijen. Ze liggen niet voor niets onder vuur bij verschillende privacy-waakhonden. Hoe dwing je af dat ze aan dezelfde compliance-regels voldoen? De Autoriteit Persoonsgegevens heeft zijn handen al vol. Ook DNB zou zich moeten inspannen om een gelijk speelveld te handhaven.”
Beens van PEAKS snapt de discussie over privacy. “Juist daarom leggen we uit dat we maar een deel van jouw transactiegegevens gebruiken. Het gaat ons puur om de afgeschreven bedragen, die we alleen gebruiken om de afronding te berekenen. Ook bewaren we data niet langer dan nodig.”
Ouderwets inloggen
Nog een punt van discussie: de Application Programming Interface (API) – de digitale toegangspoort tot betaalgegevens – die banken verplicht moeten aanbieden. “API’s worden vaak door derde partijen ontwikkeld”, zegt Moerel. “Wat gebeurt er precies met de data die via hun netwerk wordt verstuurd, is hun API veilig genoeg? Ook kunnen door de opzet van PSD2 betaalinfrastructuren verweven raken met applicaties die de financiële huishouding van klanten analyseren. Je moet goede schotten aanbrengen die duidelijk maken wie wat met alle beschikbare data mag doen.”
“Een universele standaard voor API’s ontbreekt bovendien”, weet Boudewijn. “Juist voor innovatieve startups werpt die fragmentatie een drempel op. Voor hen is het lastig met allerlei verschillende modellen rekening te houden. Amazon en Google ondervinden daar veel minder hinder van. Die hebben al een schat aan data verzameld en zijn niet afhankelijk van anderen.”
Beens verwacht nog meer inspanning van de banken. “Pas eind oktober waren de drie grote klaar voor PEAKS – eerder waren niet alle API’s stabiel genoeg. Verder zijn veel mensen gewend met hun telefoon betalingen goed te keuren. Maar wie onze app toestemming wil geven om zijn transacties in te zien, moet bij de bank vaak nog ouderwets inloggen met gebruikersnaam, wachtwoord en cardreader of sms. Dat is niet het eerste waar je aan denkt bij het woord ‘innovatie’.”
